DÜNYA HELAL ÜRÜN VE HİZMET PAZARINDA POTANSİYEL 3.8 TRİLYON DOLAR TAHMİN EDİLİRKEN, GERÇEKLEŞME HENÜZ 850 MİLYAR DOLAR CİVARINDA…

DÜNYA HELAL ÜRÜN VE HİZMET PAZARINDA POTANSİYEL 3.8 TRİLYON DOLAR TAHMİN EDİLİRKEN, GERÇEKLEŞME HENÜZ 850 MİLYAR DOLAR CİVARINDA…

Dr. Hüseyin Kâmi BÜYÜKÖZER

Müslümanlar tarafından, İslama uygun, helal ve tayyib ürünlere duyulan ihtiyaç, hem İslam ülkelerinde hem de bu ülkelere ihracat yapan gayrimüslim ülkelerinde, Helal gıda pazarının her geçen gün daha da büyümesine yol açıyor. Helal kavramını öne çıkaran gıdadan kozmetiğe, ilaçtan, temizlik ürünlerine, taşımacılıktan, restorantına, tekstilden, turizme, internet işletmeciliğinden finans hizmetine kadar genişleyen piyasanın gerçekleşme büyüklüğünün henüz 850 milyar dolara ulaştığı belirtiliyor. Helal kelimesi Allah indinde izin verilmiş, yasal, meşru, geçerli olan anlamına geliyor. Karşıtı olan haram ise Allah tarafından izin verilmemiş, yasal olmayan, gayrimeşru, geçersiz manasında kullanılıyor. Yemek ve içmek amacıyla insanın kullandığı her şey için helal ve tayyib şartı, Müslümanların olmazsa olmaz standart sınırı olarak kabul ediliyor. Çok az istisnalarla, tüm saf ve temiz şeyler helal kategorisine giriyor. Kuran-ı Kerim’de Müslümanlara ve bütün insanlara helâl olan şeylerden yemeleri emrediliyor. Bu mesajı bildiren en az 6 ayet var. Bunlardan biri, bütün insanlara hitabeden Bakara Suresi’nin 168’nci ayetinde; “Yeryüzünde bulunan gıdaların helal ve tayyib olanlarından yiyin, şeytanın peşine düşmeyin, zira şeytan sizin apaçık bir düşmanınızdır.” 
En genel anlamıyla helal şartları, alkol gibi haram maddeleri içermeyen, eti helal ve kesimi İslami usulle yapılan hayvani veya bitkisel, temiz ve sağlığa zararlı olmayan katkı maddelerinin kullanıldığı ürünler olarak kabul ediliyor. Haram olma şartları ise yenmesi haram kılınmış veya kesimi İslami usulle yapılmamış hayvani kaynaklı veya bitkisel olduğu halde alkolle muamele görmüş, temizlik kurallarına uymayan sağlığa zararlı katkı maddeleri içeren ürünler olarak belirtiliyor.

HELAL VE TAYYİB ÜRÜN NEDİR? 

Giderek artan farkındalık, helal ve tayyib ürünlere olan ihtiyaç helal ürün konusundaki beklentileri de arttırıyor. Helal ürün denince ne anlamalıyız, bunun için belirlenen temel kriterler neler? Helal ürün, yani tümüyle İslami kurallara uygun olarak hazırlanan ürün, bitkisel, hayvansal, kimyasal ya da mikrobiyal kaynaklı tüm gıda ve ihtiyaç ürünlerinin, hammaddeleri, yardımcı maddeleri, bileşenleri, katkı maddeleri, işleme metotları, işletme, taşıma ve depolama koşullarının İslami kurallara uygun olarak üretilen gıdaların tümüne birden verilen isim. Bir gıdanın helal sayılabilmesi için, İslâm hukuku tarafından tüketimi Müslümanlar için yasaklanmış veya İslâmi usullere göre kesilmemiş hayvan ürünlerini ihtiva etmemesi, İslâm’a göre temiz kabul edilmeyen bir madde taşımaması, İslâm’a göre temiz kabul edilmeyen bir tarzda üretilmemiş ve paketlenmemiş olması, helâl gıda kabul edilmeyen bir gıda ile temas içinde olmaması gerekiyor.

HELAL SEKTÖRÜ 850 MİLYAR DOLAR

Helal gıda ve helal ürünlere ilginin sürekli arttığını müşahade ediyoruz. Yaklaşık 2 milyarlık nüfusa sahip İslam dünyasında helal ürünler de artık büyük bir sektör haline geldi. Helal kavramını öne çıkaran gıdadan, kozmetiğe, ilaca, restorana, turizme, tekstile ve finansa kadar genişleyen piyasanın potansiyel büyüklüğünün 38 trilyon ABD Doları tahmin edilmesine karşılık, gerçekleşmenin 850 milyar dolar civarında olduğu belirtiliyor. Gerçekleşme yaklaşık %20 olarak tahmin ediliyor.

Dünyada 112 ülkeye yayılmış 2 milyara yakın Müslüman nüfus bulunuyor. İslami ekonomi, özellikle helal gıda, helal giyim, helal turizm gibi yaşam tarzına bağlı sektörler küresel olarak hızla gelişiyor. Türkiye’de helal gıda tüketim piyasası, küresel olarak ikinci en büyük potansiyel piyasa durumunda.

EN ÖNEMLİ UNSUR SERTİFİKASYON

Dünyada helal gıda sertifikasyonu yapan kuruluşların akreditasyonu ve tanınırlığı için genel kabul görmüş bir yapı henüz kurulabilmiş değil. Bu sorun helal gıda sektörünün en önemli sorunu olarak görülüyor. Helal sertifikalama, güvenilir, uzman ve tarafsız bir kurumun, söz konusu üretimi denetlemesini, helal standartlarla uygunluk içerisinde üretimin yapıldığını teyit etmesini ve buna bağlı olarak, onaylanmış bir belge vermesini kapsayan bir yöntem.

Gıdalarda helal olma şartı ile birlikte, sağlığa uygunluk da zorunlu şartlardan biri. Helal gıda sertifikasyonu ticareti ilgilendirse de, aynı zamanda toplumsal yapıyı ilgilendiren bir konu. Bu nedenle üzerinde hem fikir olunan konu sertifikalandırmanın mümkün olduğunca ticari kaygılardan uzak şekilde yapılmasının gerektiği gerçeğidir. Bu amaçla Malezya, ürünlere helâl olarak üretildiklerine dair helâl sertifikası vermek üzere JAKIM’i kurdu.

Endonezya, 250 milyondan fazla nüfusu ve bunun da yüzde 90’ı Müslüman olan bir ülke. Endonezya’nın helâl sertifika kurumu ise Meclis-i Ulema. Bugüne kadar yüzlerce ürüne helâl sertifika vermiş olan Meclis-i Ulema bünyesine sızan etik olmayan unsurlar sebebi ile güvenirliğini kaybetti. Devlet yeni bir alt yapı oluşturma çalışmasını sürdürmek zorunda kaldı.

Türkiye, 80 milyon Müslüman nüfusu ile stratejik coğrafi konumu, tarihi misyonu ve dünya siyasetinde oynadığı büyük rolü itibari ile, sivil bir kuruluş olan GİMDES’in öncülüğünde 2005 yılında başlattığı Helal ve Tayyib sertifikalama çalışmaları, dünyada büyük bir ilgi görmektedir. Şüphesiz bu ilgi kediliğinden oluşmadı. İnandığı Helal ve tayyib prensibine gösterdiği sadakati, dikkati, takipçiliği ve dünyadaki taraflarla kurduğu samimi ve tüm ümmeti muhatap aldığı ilişkiyi devam ettirme azmi önemli etkenler oldu.